Ο βασικός νόμος είναι ο 4819/2021 (Φ.Ε.Κ. 129/Α` 23.7.2021): «Ολοκληρωμένο πλαίσιο για τη διαχείριση των αποβλήτων – Ενσωμάτωση των Οδηγιών 2018/851 και 2018/852 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 30ής Μαΐου 2018 για την τροποποίηση της Οδηγίας 2008/98/ΕΚ περί αποβλήτων και της Οδηγίας 94/62/ΕΚ περί συσκευασιών και απορριμμάτων συσκευασιών, πλαίσιο οργάνωσης του Ελληνικού Οργανισμού Ανακύκλωσης, διατάξεις για τα πλαστικά προϊόντα και την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος, χωροταξικές – πολεοδομικές, ενεργειακές και συναφείς επείγουσες ρυθμίσεις». 

Που στη συνέχεια έχει τροποποιηθεί από: 

• Ν. 5069/2023 (ΦΕΚ 193/Α` 28.11.2023) 

• Ν. 5037/2023 (ΦΕΚ 58/Α` 28.3.2023) 

• Ν. 4964/2022 (ΦΕΚ 150/Α` 30.7.2022) 

• Ν. 4936/2022 (ΦΕΚ 105/Α` 27.5.2022) 

• Ν. 4843/2021 (ΦΕΚ 193/Α’ 20.10.2021) 

Σύμφωνα με τον Ν. 4819/2021«Απόβλητα» είναι κάθε ουσία ή αντικείμενο, το οποίο ο κάτοχός του απορρίπτει ή προτίθεται ή υποχρεούται να απορρίψει. Διακρίνονται σε επικίνδυνα και μη επικίνδυνά. Κατηγορίες αποβλήτων είναι : «Αστικά απόβλητα (ΑΑ)», «Απόβλητα κατασκευών και κατεδαφίσεων», «Απόβλητα Εκσκαφών, Κατασκευών και Κατεδαφίσεων (ΑΕΚΚ)», «Απόβλητα έλαια», «Βιολογικά απόβλητα», «Απόβλητα τροφίμων». 

Οι σημαντικότερες ροές αποβλήτων είναι τα σύμμεικτα δημοτικά απόβλητα, τα απόβλητα συσκευασιών, τα απόβλητα τροφίμων, τα βιολογικά απόβλητα και οι κρίσιμες πρώτες ύλες. 

• Στους μπλε κάδους Ανάμεικτα Απόβλητα Συσκευασίας 
• Στους καφέ κάδους Βιοαπόβλητα Οικιακά 
• Στους πράσινους ή μεταλλικούς κάδους Σύμμεικτα Δημοτικά Απόβλητα 
• Στους γαλάζιους κώδωνες Γυαλί 
• Στους κίτρινους κάδους Χαρτί 

Στην ιστοσελίδα της Γενικής Γραμματείας Συντονισμού Διαχείρισης Αποβλήτων, παρέχεται λεπτομερής ενημέρωση ως προς τι απορρίπτεται και σε ποιον κάδο (Ανάμεικτα Απόβλητα Συσκευασίας, Βιοαπόβλητα Οικιακα, Σύμμεικτα Δημοτικά Απόβλητα , Γυαλί, Χαρτί).

Η ορθολογική διαχείριση αποβλήτων έχει ως κύριο γνώμονα την ελαχιστοποίηση των αρνητικών επιπτώσεων των αποβλήτων, τόσο στο περιβάλλον όσο και στην ανθρώπινη υγεία, ενώ παράλληλα εξασφαλίζει την περαιτέρω βέλτιστη αξιοποίησης τους. Όταν το προϊόν αντί να απορριφθεί ως απόβλητο, επισκευαστεί, επαναχρησιμοποιηθεί ή ανακυκλωθεί ώστε να δημιουργήσει περαιτέρω αξία, τότε τα απόβλητα και η χρήση πόρων ελαχιστοποιούνται.  

Για να μετατραπούν τα απόβλητα σε πόρους, οι στόχοι διαχείρισης των αποβλήτων πρέπει να εναρμονιστούν με τους στόχους της μετάβασης στην κυκλική οικονομία. 

Σύμφωνα με τον ορισμό της Ευρωπαϊκής Νομοθεσία «Μια κυκλική οικονομία είναι ένα σύστημα που διατηρεί την αξία των προϊόντων, των υλικών και των πόρων στην οικονομία όσο το δυνατόν περισσότερο, και ελαχιστοποιεί την παραγωγή αποβλήτων. Αυτό συνεπάγεται ένα σύστημα όπου τα προϊόντα επαναχρησιμοποιούνται, επιδιορθώνονται, ανακατασκευάζονται ή ανακυκλώνονται». 

Ως σύστημα «πληρώνω όσο πετάω» νοείται το σύστημα με το οποίο οι παραγωγοί αποβλήτων χρεώνονται με βάση την πραγματική ποσότητα των παραγόμενων από αυτούς αποβλήτων. «Παραγωγός αποβλήτων» είναι Κάθε πρόσωπο, του οποίου οι δραστηριότητες παράγουν απόβλητα, δηλαδή αρχικός παραγωγός αποβλήτων, ή κάθε πρόσωπο που πραγματοποιεί εργασίες προεπεξεργασίας, ανάμειξης ή άλλες, οι οποίες οδηγούν σε μεταβολή της φύσης ή της σύνθεσης των αποβλήτων αυτών. 

Σύμφωνα με το άρθρο 38 του ν. 4819/2021 από την 1η Ιανουαρίου 2022 επιβάλλεται τέλος ταφής για τις ποσότητες ανεπεξέργαστων αστικών αποβλήτων που διατίθενται σε χώρους υγειονομικής ταφής καθώς και για τα υπολείμματα επεξεργασίας αστικών αποβλήτων που προκύπτουν από μονάδες επεξεργασίας αστικών αποβλήτων (Κέντρα Διαλογής Ανακυκλώσιμων Υλικών (ΚΔΑΥ),  Μονάδες Επεξεργασίας Βιολογικών Αποβλήτων (ΜΕΒΑ), Μονάδες Μηχανικής Βιολογικής Επεξεργασίας (ΜΕΑ), και  μονάδες αποτέφρωσης αστικών αποβλήτων), που διατίθενται σε Χώρους Υγειονομικής Ταφής (ΧΥΤ). Υπόχρεοι καταβολής του τέλους ταφής είναι οι ΦοΔΣΑ και οι Ο.Τ.Α. α’ βαθμού ή τα νομικά πρόσωπα που ανήκουν στους Ο.Τ.Α. και ασκούν τις αρμοδιότητες ΦοΔΣΑ του άρθρου 227 του ν. 4555/2018 (Α’ 133). 

Σύμφωνα με την παρ. 17, άρθρο 11, Ν.4042/2012 «Οποιαδήποτε εργασία ανάκτησης με την οποία τα απόβλητα μετατρέπονται εκ νέου σε προϊόντα, υλικά ή ουσίες που προορίζονται είτε να εξυπηρετήσουν και πάλι τον αρχικό τους σκοπό είτε άλλους σκοπούς. Περιλαμβάνει την επανεπεξεργασία οργανικών υλικών αλλά όχι την ανάκτηση ενέργειας και την επανεπεξεργασία σε υλικά που πρόκειται να χρησιμοποιηθούν ως καύσιμα ή σε εργασίες επίχωσης». Αρμόδιος φορέας για την εφαρμογή πολιτικών για την εναλλακτική διαχείριση αποβλήτων συσκευασιών και άλλων προϊόντων είναι ο Ελληνικός Οργανισμός ΑΝακύκλωσης (Ε.Ο.ΑΝ.). 

• Επιχειρήσεις/δραστηριότητες , παραγωγοί αποβλήτων που υπόκεινται σε περιβαλλοντική αδειοδότηση. 

• Αδειοδοτημένες αποθήκες αποβλήτων και μονάδες παραλαβής αποβλήτων για την υλοποίηση εργασιών διάθεσης και ανάκτησης 

• Αδειοδοτημένοι συλλέκτες – μεταφορείς αποβλήτων 

• ΟΤΑ Α΄Βαθμού 

• Φο.Δ.Σ.Α 

Όλοι οι παραπάνω φορείς είναι υπόχρεοι εγγραφής στο Ηλεκτρονικό Μητρώο Αποβλήτων (ΗΜΑ). 

• Μονάδα Επεξεργασίας Αποβλήτων (ΜΕΑ) 

Η μονάδα αυτή δέχεται σύμμεικτα απόβλητα και, μέσω μηχανικής επεξεργασίας, τα διαχωρίζει σε ανακυκλώσιμα υλικά, στερεό καύσιμο RDF (όπως χαρτιά και πλαστικά), και, μέσω βιολογικής επεξεργασίας, σε εδαφοβελτιωτικό υλικό (κομπόστ). Τα υπόλοιπα υλικά που δεν είναι δυνατό να αξιοποιηθούν περνούν σε διαδικασία περαιτέρω διαχείρισης, όπως ταφή ή ενεργειακή αξιοποίηση. Σε ορισμένες MEA, επιτυγχάνεται και η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. 

• Μονάδα Επεξεργασίας ΒιοΑπολβήτων (ΜΕΒΑ) 

Η μονάδα αυτή δέχεται μόνο προδιαλεγμένα βιοαπόβλητα (από τον καφέ κάδο) και, μέσω κατάλληλης βιολογικής επεξεργασίας, τα μετατρέπει σε εδαφοβελτιωτικό υλικό (κομπόστ) ή χώνευμα. 

• Μονάδα Ανάκτησης Ανακύκλωσης (ΜΑΑ) 

Η μονάδα στην οποία πραγματοποιείται μηχανική διαλογή των χωριστά συλλεγέντων ανακυκλώσιμων υλικών και βιολογική επεξεργασία του χωριστά συλλεγέντος οργανικού κλάσματος των αστικών αποβλήτων είτε με αερόβια διεργασία είτε με αναερόβια χώνευση. Η ΜΑΑ παραλαμβάνει επίσης ποσότητες υπολειμματικών συμμείκτων ΑΣΑ, οι οποίες υπόκεινται σε μηχανική και βιολογική επεξεργασία. 

• Χώρος Υγειονομικής Ταφής Απορριμμάτων (ΧΥΤΑ) 

Είναι οι χώροι απόθεσης αποβλήτων στο έδαφος, οι οποίοι έχουν σχεδιαστεί με τεχνολογία που μειώνει στο ελάχιστο τις επιπτώσεις τους στην ανθρώπινη υγεία και στο περιβάλλον λόγω της λειτουργίας τους. 

• Χώρος Υγειονομικής Ταφής Υπολειμμάτων (ΧΥΤΥ) 

Είναι ο χώρος όπου αποτίθενται τα υπολείμματα αποβλήτων, δηλαδή τα απόβλητα που παραμένουν μετά την ολοκλήρωση της μηχανικής επεξεργασίας ή διαλογής τους. 

• Σταθμός Μεταφόρτωσης Απορριμμάτων (ΣΜΑ) 

Είναι ένας σταθμός ή σημείο, όπου τα αστικά στερεά απόβλητα συμπιέζονται σε ειδικούς περιέκτες και στη συνέχεια μεταφέρονται στους κατάλληλους χώρους επεξεργασίας/διάθεσης με τη βοήθεια ειδικών οχημάτων. Η λειτουργία των ΣΜΑ μειώνει τα δρομολογία εκτός πόλης, περιορίζοντας, με τον τρόπο αυτό, τις εκπομπές ρύπων και μειώνοντας σημαντικά τα κόστη μεταφοράς των αποβλήτων. 

• Κέντρο Διαλογής Ανακυκλώσιμων Υλικών (ΚΔΑΥ) 

Είναι μια εγκατάσταση που προορίζεται για τη διαλογή και επεξεργασία των ανακυκλώσιμων υλικών που συγκεντρώνονται από τους κάδους ανακύκλωσης. Ο βασικός στόχος των ΚΔΑΥ είναι η βελτίωση της ποιότητας και της αποτελεσματικότητας της ανακύκλωσης μέσω της ταξινόμησης, επεξεργασίας και προετοιμασίας των υλικών για ανακύκλωση ή επαναχρησιμοποίηση.  

• Κέντρο Δημιουργικής Επαναχρησιμοποίησης Υλικών (ΚΔΕΥ) 

Ένα Κέντρο Δημιουργικής Επαναχρησιμοποίησης (ΚΔΕΥ) είναι μια οργανωμένη εγκατάσταση που ασχολείται με την εκμετάλλευση «ελαττωματικών υλικών» που μπορούν να επιδιορθωθούν ή να επισκευαστούν, καθώς και με υλικά που βρίσκονται σε καλή κατάσταση και είναι έτοιμα για επαναχρησιμοποίηση. Στο ΚΔΕΥ, τα υλικά ταξινομούνται, τροποποιούνται δημιουργικά, επισκευάζονται και στη συνέχεια διατίθενται ξανά στους πολίτες μέσω καταστημάτων που πωλούν είδη «δεύτερο χέρι». 

• Πράσινο Σημείο (ΠΣ) 

Είναι ένας οργανωμένος χώρος, που δημιουργείται από έναν ή περισσότερους Δήμους ή από ΦοΔΣΑ με την έγκριση των αρμόδιων ΟΤΑ A’ βαθμού. Ο χώρος είναι οριοθετημένος και εξοπλισμένος κατάλληλα, ώστε οι πολίτες και οι υπηρεσίες του Δήμου να μπορούν να αποθέτουν χωριστά συλλεγέντα ανακυκλώσιμα απόβλητα ή χρησιμοποιημένα αντικείμενα για περαιτέρω διαχείριση. 

• Γωνιά Ανακύκλωσης (ΓΑ) 

Είναι δημόσιος ή ιδιωτικός χώρος πολύ μικρής έκτασης, χωρίς περίφραξη ή οποιεσδήποτε κατασκευές, όπου οι πολίτες αποθέτουν χωριστά συλλεγέντα ανακυκλώσιμα αστικά απόβλητα ή χρησιμοποιημένα αντικείμενα σε κατάλληλους περιέκτες, τα οποία εν συνεχεία συλλέγονται από τον Δήμο για επαναχρησιμοποίηση, προετοιμασία για επαναχρησιμοποίηση ή ανακύκλωση.